چگونگی تحلیل صورت های مالی حسابداری

 

مقدمه

از مهم ترین اهداف مدیران موسسات و سازمان های انتفاعی افزایش بازدهی سرمایه گذاری ها می باشد که در واقع، تحلیلگران همواره در تلاشند که با مطالعه اطلاعات و آمار و ارقام موجود درصورت های مالی که گاها انرژی بر و هزینه بر به دست می آیند، شمایی از عملکرد سازمان به دست آورند تا با بررسی وضعیت حاضر و در نظر گرفتن اهداف استراتژیک و بلندمدت سازمان و در نتیجه آگاهی از نقاط قوت و ضعف خویش و اتخاذ راهبردهای شایسته، موجبات بهینه سازی فعالیت ها و بهره جویی قابل قبول از سرمایه گذاری ها را فراهم آورند. بر این پایه، تجزیه و تحلیل کارآمد صورت های مالی زمینه‌ی شناسایی مشکلات پیش روی سازمان ها را ایجاد میکند و می تواند راه گشایش این مشکلات و تصمیم گیری های صحیح و آینده نگری ها باشد .

تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی جهت ارزیابی عملکرد پیشین، پیش‌بینی آینده و مقایسه ی عملکرد شرکت ها در سالهای دلخواه استفاده می شود که برخی معتقدند که تجزیه و تحلیل‌ های افقی و عمودی صورت‌ های مالی، روند ملموسی از وضعیت مالی یک شرکت را نشان می دهد و اطلاعات مناسبی در خصوص روند فعالیت‌های شرکت موردنظر را به تصویر می کشد که این یکی از رویکردهای متفاوتی است که برای رسیدن به این اهداف وجود دارد.

 رویکرد دیگر، استفاده از صورت‌ های مالی برای ارزیابی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت وضعیت یک شرکت است که با توجه به نوع ارزیابی تمرکز بر بخش‌های خاصی  از صورت‌های مالی اهمیت دارد که از این لحاظ می‌توان دسته‌بندی متفاوتی برای تجزیه و تحلیل صورت‌ های مالی قائل شد.

اگر اعداد و ارقام صورتهای مالی با محتوایی صحیح و دقت و صحت لازم تهیه شده باشند تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی شرکتها و در نتیجه عملکرد مالی یک شرکت به درستی در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرد.

صورت های مالی و اجزا آن

به گزارش فعالیت های مالی شرکت ها در یک دوره زمانی مشخص صورت های مالی می گویند. صورت‌های مالی را حسابدار مالی با توجه به اصول حسابداری و گاهاً با استفاده از نرم افزار حسابداری محاسبه می‌کند. این صورت‌های مالی در سازمان ها یا شرکت ها تهیه می‌شوند تا بعداً توسط تامین کنندگان داخلی و خارجی استفاده شوند. در واقع به مهمترین صورت‌های مالی، صورت‌های مالی اساسی میگویند.

اجزا صورت های مالی اساسی (طبق چهارچوب های استاندارد بین المللی) عبارتند از:

1) صورت سود و زیان: عملکرد یک شرکت را در یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد. که در واقع با این گزارش میتوان عملکرد یکساله را بررسی نموده و مشخص نمود که شرکت در این دوره مشخص سود ده یا زیان ده بوده است.

2) صورت سود و زیان جامع: به ارائه کلیه درآمدها و هزینه های شناسایی شده در یک دوره مالی مشخص می پردازد که میبایست مواردی مانند سود و زیان خالص دوره طبق صورت سود و زیان، سایر درآمدها ﻭ هزینه‌های شناسایی ﺷﺪﻩ ﺑﻪ تفکیک و تعدیلات سنواتی را به ترتیب نشان دهد.

3) صورت وضعیت مالی (ترازنامه): وضعیت دارایی‌ها و بدهی‌ها و سرمایه شرکت را در یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد که با استفاده از این گزارش به اطلاعاتی همچون نحوه کاهش بدهی از راه دارایی ها و حتی از مسیر انتشار سهام تامین بودجه را محاسبه نمود.

4) صورت تغییرات حقوق مالکانه: که در واقع تفاوت بین دارایی‌ها و بدهی‌ها را نشان می دهد. گاهاً از حقوق صاحبان سهام به عنوان خالص دارایی‌ها نیز یاد میشود. به عبارتی حقوق مالکانه نام دیگر حقوق صاحبان سهام است.

5) صورت جریان وجوه نقد: تغییرات وجه نقد را در یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد و بر پایه حسابداری نقدی استوار بوده و اطلاعاتی بیش از گزارش مندرج در صورت سود و زیان که بر پایه حسابداری تعهدی است را در اختیار کاربر قرار می دهد.

یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی

صورت مالی باید به‌گونه‌ای تهیه بشود که وضعیت مالی و عملکرد مالی شرکت را شفاف و واضح نشان دهد. با توجه به موارد بالا درصورتی‌که صورت مالی مطابق با استانداردهای حسابداری تهیه شود، می‌تواند کمک زیادی برای ارزیابی دقیق‌تر و تصمیم‌گیری هر چه بهتر مدیریت واحد تجاری بکند. همراه صورت مالی، یادداشت‌های توضیحی هستند که جزو لاینفک صورت های مالی می‌باشند.

در برخی از سازمان ها که صورت مالی نهایی تهیه می‌شود، اشکالات زیادی در صورت های مالی و یادداشت‌های پیوست آن‌ها  مشاهده می‌شود که بعضی از آن اشکالات عمده و بعضی هم جزئی است. در خصوص این اشکالات، موضوع عمده یا جزئی بودن آن‌ها را نباید در نظر گرفت و تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی نهایی که توسط امور مالی یک شرکت تهیه می‌شود، باید عاری از هرگونه اشتباه عمده، جزئی، ظاهری یا از نظر استانداردهای حسابداری باشد برای اینکه صورت مالی نهایی منعکس‌کننده ی عملکرد مدیریت یک شرکت طی یک سال یا دوره مالی و درحقیقت ویترین آن سازمان می باشد.

 

تجزیه و تحلیل صورتهای مالی Financial Statement Analysis

فرآیند بررسی و ارزیابی صورت های مالی شرکت مانند ارزیابی صورت وضعیت مالی (ترازنامه)، صورت سود و زیان و صورت، جریانات نقدی و درک سلامتی شرکت و توانایی تصمیم‌گیری‌های مؤثرتر، تجزیه و تحلیل صورتهای مالی گفته می‌شود.

صورتهای مالی تنها داده‌های مالی را ثبت می‌کنند و این اطلاعات باید از طریق تجزیه و تحلیل صورتهای مالی مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد تا برای سرمایه گذاران، سهامداران، مدیران و سایر استفاده کنندگان قابل استفاده و سودمند باشد و نیز در مقایسه ی ارقام و بررسی صورتهای مالی، تحلیلگر باید به این چند نکات توجه کند که هر صورت مالی نتیجه ایست از:

• P  رویدادهای مالی واقع و ثبت شده در دفاتر شرکت
• P  اصلاح حسابها درپایان سال مالی یا دوره ی مالی شرکت
• P  رعایت استانداردها و اصول حسابداری
• P  اجرای قوانین و مقررات مالی بویژه مقررات مالیاتی و سلیقه حسابدار

 

چگونگی تجزیه و تحلیل صورت‌ های مالی

 مدیران، سرمایه‌گذاران و تحلیلگران ماهر، اطلاعات صنعت را در طول زمان جمع‌آوری می‌کنند تا با استفاده از این اطلاعات تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی را مفصل تر و بهتر انجام دهند؛ که در ادامه مراحل اساسی تجزیه و تحلیل صورت های مالی را بررسی میکنیم:

مرحله اول: صورت‌های مالی سال های اخیر ترجیحاً سه تا پنج سال ازجمله صورت وضعیت مالی (ترازنامه)‌، صورت جریانات نقدی، صورت سود و زیان (درآمد)، صورت حقوق صاحبان سهام را جمع‌آوری کنید.

صورت‌های مالی پیش‌بینی‌شده را آماده کنید؛ اگرچه این کار بسیار زمانبر و چالش‌ برانگیز است اما متخصصان مالی می بایست فرضیات منطقی درباره ی آینده شرکت بسازند و نشان دهند که چگونه این فرضیات هردو جریان‌های نقدی و بودجه را متأثر میکند. این کار معمولاً شکل صورت‌های مالی مبتنی بر روش‌هایی مثل رویکرد درصد فروش را به خود می‌گیرد.

مرحله دوم: در این مرحله، صورت‌های مالی ذکر شده را تجزیه و تحلیل کرده و سپس آن‌ها را بررسی کنید تا متوجه تغییرات بزرگ در موارد خاص از یک سال ‌به ‌سال بعد را شوید. آیا درآمدها در دوره یک ساله، افزایش یا کاهشی بزرگ داشته‌اند یا خیر؟ دارایی‌های ثابت یا دارایی‌های کل افزایش یا کاهش داشته‌اند یا خیر؟ علاوه بر این، به دنبال فعالیت‌های مشکوک باشید. اگر چیزی توجه شما را جلب کرد تحقیق کنید که چه چیزی در مورد کسب‌وکار مورد نظرتان می‌دانید تا علت مشکوک بودن فعالیت یا موارد مشکوک را بیابید. برای‌ مثال: آیا شرکت برخی عملیات خود را در طی آن دوره مورد تجزیه و تحلیل ارزان فروخته است یا خیر؟

مرحله سوم: مطمئن شوید گزارش‌های صورت‌های مالی را ارزیابی و بررسی کرده اید و صورت‌های مالی مهم در چارچوب استانداردهای حسابداری مربوطه تهیه و بررسی شده است.

مرحله چهارم: صورت وضعیت مالی (ترازنامه) را تجزیه و تحلیل کنید تا بفهمید آیا تغییرات بزرگی در دارایی‌ها، بدهی‌ها یا حقوق صاحبان سهام دیده می‌شود یا خیر؟ در بررسی حساب‌های صورت وضعیت مالی (ترازنامه)، مسائلی ازجمله تشخیص، ارزیابی و طبقه‌بندی برای ارزیابی صحیح بسیار حیاتی هستند. سؤال اصلی می بایست این باشد که آیا این صورت وضعیت مالی (ترازنامه) تصویر جامعی از وضعیت اقتصادی شرکت مورد نظرتان را نمایش می‌دهد یا خیر؟

مرحله پنجم: صورت درآمد را بررسی کنید تا روندهای مختلف در طول زمان را شناسایی کرده و سودآوری و ریسک‌های اخیر را تحلیل کنید. در این مرحله، متخصصان مالی با ارزیابی شرکت و صورت‌های مالی آن می‌توانند بر ارزش شرکت بیفزایند. رایج‌ترین ابزارهای تجزیه و تحلیل، نسبت‌های صورت‌های مالی کلیدی مربوط به نقدینگی، مدیریت دارایی و سودآوری، ارزیابی خطر یا بازار و مدیریت و پوشش بدهی هستند. با توجه به سوددهی، دو سؤال بزرگ وجود دارد که باید پرسیده شود: صرف‌نظر از اینکه شرکت چگونه دارایی‌های خود را تأمین می‌کند عملیات شرکت نسبت به دارایی‌های آن چقدر سودآور است و از دیدگاه سهامداران، چقدر این شرکت سودآور می باشد. همچنین لازم است چگونگی تعیین معیارهای بازدهی با عوامل تأثیرگذار اولیه را یاد بگیرید. درپایان، تجزیه و تحلیل نسبت‌های صورت‌های مالی به شیوه‌ای مقایسه‌ای بسیار مهم و ضرروری است. نسبت‌های اخیر و نسبت‌های مربوط به دوره‌های قبلی و یا شرکت‌های دیگر و یا صنعت‌های دیگر را بررسی کنید. نکته مورد توجه این است که کیفیت درآمد را به‌عنوان تصویری جامع از عملکرد اقتصادی شرکت بررسی کنید.

مرحله ششم: صورت جریانات نقدی شرکت را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید. هنگام ارزیابی صورت جریان‌های نقدی به شناخت و درک تأثیر وضعیت نقدینگی این شرکت ازجمله عملیات سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های مالی در طول دوره در اصل منشأ درآمدها، جایی که پول‌ها خرج شده و نحوه‌ای که نقدینگی شرکت تحت تأثیر قرارگرفته است، کمک می‌کند.

مرحله هفتم: صورت حقوق صاحبان سهام شرکت را ارزیابی کنید. پاسخ این سؤال ها را پیدا کنید: آیا شرکت سهام جدید صادر کرده یا سهم‌ هایی را خریداری کرده است؟ حساب درآمد انباشته در حال افزایش یا کاهش است؟

مرحله هشتم: در این مرحله میبایست برای درک وضعیت حال و پیش بینی وضعیت آینده شرکت نسبتهای مالی را اندازه گیری نمود که این نسبت ها در یک دسته بندی کلی به شش دسته تقسیم می شوند:

1. نسبتهای نقدینگی: کفایت و قدرت نقدینگی موسسه در قبال بازپرداخت بدهیهای کوتاه مدت توسط این نسبت ها مشخص می شود. این نسبت بیشتر مورد توجه بستانکاران کوتاه مدت موسسه و افرادیمی باشد که تصمیم دارند به موسسه وام بدهند. این نسبت‌ها شامل مواردی مانند نسبت جاری، نسبت آنی و … می‌شوند.
2. نسبتهای اهرمی: میزان تأمین مالی از منابع مالی خارجی را این نسبت ها مشخص می کنند. بدین معنا، وجوهی که توسط صاحبان شرکت (سهامداران) تأمین شده با وجوهی که از طریق وام بدست آمده مقایسه می شوند .
3. نسبتهای فعالیت: میزان کاربرد دارائیها را این نسبت ها مشخص می کنند و سطح فروش را با حسابهای مختلف دارایی مانند موجودی کالا، حسابهای دریافتنی، دارایی ثابت و غیره می سنجند.
4. نسبتهای سودآوری: نتیجه کلی فعالیت ها و توان بهره برداری شرکت از طریق سود با این نسبت ها  ارزیابی می شود . خالص بازده درآمد فروش و دارایی‌ها را منعکس می‌کند. مواردی نظیر نسبت بازده حقوق صاحبان سهام، نسبت بازده سرمایه‌گذاری‌ها، نسبت سود ناخالص به فروش و … در این گروه قرار دارند.
5.  نسبتهای مالکیت: بطور مستقیم و غیر مستقیم پیوند دهنده سود و نقدینگی این نسبت ها هستند و به سهامداران در ارزیابی نقدینگی ها و سیاستهایی که بر قیمت بازار سهام تأثیر می گذارند کمک می کند یعنی آنان می توانند با استفاده از این نسبتها وضعیت سرمایه گذاری خود را در شرکت در زمان حال و گذشته بررسی کنند و برای آینده پیش بینی کنند.   همانطور که پیداست این نسبتها بیشتر از همه مربوط به صاحبان سهام است .
6. نسبتهای فعالیت: نسبت گردش موجودی کالا، نسبت متوسط دوره وصول مطالبات نسبت گردش حسابهای دریافتنی، نسبت گردش دارائیهای ثابت و نسبت گردش مجموع دارایی هامی باشد که خود نیاز به تفضیل بسیاری دارد که در این مطلب نمی گنجد و هدف از ارائه این اطلاعات آگاهی شما برای دنبال کردن اصل مطلب می باشد . نحوه به‌کارگیری اثربخش دارایی‌های تحت کنترل شرکت‌ها را نشان می‌دهد. این نسبت‌ها مواردی مانند نسبت گردش کل دارایی‌ها، نسبت ارزش ویژه به دارایی‌ها و.. می‌باشند.

 

وقتی شما یک صورت مالی را در اختیار دارید و می خواهید به موسسه صاحب آن صورت مالی وام بدهید، بهترین کار محاسبه نسبتهای نقدینگی موسسه مذکور است .نسبتهای اهرمی نیز کارایی بالایی دارند؛ از طریق این نسبتها می توان نسبت بدهی به دارایی و نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام را مشخص نمود. ضمناً میتوان میزان توانایی یک موسسه در پرداخت بهره را محاسبه نمود.

نسبت های سودآوری و مالکیت هم که اهمیت خاصی برای مدیریت سهام دارد متأسفانه در ایران کمتر مورد توجه سهامداران قرار می گیرد.

 

نکته اساسی این است که تحلیل یک نسبت به ‌تنهایی کارساز نیست؛ بنابراین، اغلب از مقایسه‌های زیر نیز استفاده میکنند:

 

• مقایسه‌های درون شرکت(تحلیل افقی و عمودی و تحلیل نسبت ها)
• مقایسه‌های مبتنی بر میانگین صنعت مورد نظر( تحلیل نسبت ها)
• مقایسه‌های بین شرکتی( تحلیل عمودی و تحلیل نسبت ها)

تحلیل افقی اساساً برای مقایسه‌های درون‌شرکتی مورد استفاده قرار می گیرد. دو ویژگی در صورت‌های مالی منتشر شده، این مقایسه‌ها را آسان می‌کندکه اولین ویژگی، تهیه تمامی صورت‌های مالی اساسی داده‌های مالی را به ‌صورت مقایسه‌ای و حداقل برای دو سال ارائه دهند. دومین ویژگی، ارائه خلاصه‌ای از برخی اطلاعات مالی برای دوره‌های زمانی پنج تا ده ساله می باشد. تحلیل عمودی در هر دو مقایسه‌های درون شرکتی و بین شرکتی مورد استفاده قرار می‌گیرند که تحلیل نسبت‌ها در هر سه نوع مقایسه، استفاده می‌شوند.

مرحله نهم: داده‌های اصلی شرکت را جمع بندی نموده و سپس شرکت را به طور کلی ارزیابی کنید؛ درحالی‌که روش‌های ارزیابی زیادی وجود دارد رایج‌ترین روشی که می‌توانید استفاده کنید یک نوع روش تنزیل جریان‌های نقدی می باشد. این جریان‌های نقدی را می‌توان در قالب سود سهام پیش‌بینی‌شده بیان کرد و یا تکنیک‌های دقیق‌تری مانند جریان نقدی آزاد برای هر دو صاحبان سهام یا سرمایه‌گذار شرکت به کار گرفت. روش‌های دیگری برای این ارزیابی کلی وجود دارد نظیر استفاده از ارزیابی نسبی یا ارزیابی‌ های مبتنی بر حسابداری مانند ارزش‌افزوده اقتصادی.

مرحله دهم: ویژگی اقتصادی صنعت خود را شناسایی کنید به این صورت که اول، تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش صنعت را انجام دهید که زنجیره‌ای از فعالیت‌ها که شامل ساخت، تولید و توزیع محصولات و یا خدمات شرکت است. معمولاً روش‌هایی مانند پنج نیروی پورتر یا تجزیه و تحلیل ویژگی‌های اقتصادی در این مرحله استفاده می‌شود. استراتژی‌های شرکت را شناسایی کرده و سپس به ماهیت محصول و خدماتی که شرکت عرضه می‌کند ازجمله منحصربه‌فرد بودن محصول، سطح حاشیه سود، ایجاد وفاداری نسبت به برند و کنترل هزینه‌ها توجه کنید. علاوه بر این، عواملی مانند یکپارچه‌سازی زنجیره تأمین، تنوع صنعت و تنوع جغرافیایی را باید در نظر بگیرید.

مرحله یازدهم: پرداخت سود سهام را کنترل کنید؛ نسبت پرداخت سود سهام، درصد درآمد خالصی که شرکت در قالب سود سهام به سهامداران می‌دهد را می‌سنجد. نحوه محاسبه نسبت پرداخت سود سهام: سود کل سالانه هر سهم / درآمدهای تقسیمی هر سهم می باشد.

مرحله دوازدهم: اکنون می‌توانید تمام اطلاعاتی که شما ایجاد کرده‌اید را ارزیابی کرده و به این صورت، تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی کسب‌وکار خود را انجام دهید.

علت نیاز به تحلیل مقایسه ای صورت های مالی

صورت ها و ارقامی که با هم مقایسه می شوند باید یکنواخت و به روش واحدی محاسبه شوند تا قابلیت مقایسه داشته باشند.

بنابراین قابلیت مقایسه مستلزم آن است که  اصل ثبات رویه درتهیه وتنظیم هر یک از دو حسابی که  با یکدیگر مقایسه می شوند رعایت شده باشد.

هر یک از اقلام گزارش شده در صورت های مالی اهمیت زیادی دارند. وقتی شرکتی مثلا مبلغ 800 میلیون ریال به عنوان وجه نقد در صورت وضعیت مالی (ترازنامه) خود گزارش می کند متوجه می شویم در مانده حساب های شرکت در تاریخ صورت وضعیت مالی (ترازنامه)، معادل این مبلغ وجه نقد وجود داشته است، ولی متوجه نمی شویم این مانده در طول سال افزایش داشته و مقدار آن برای نیازهای شرکت کافی بوده است یا خیر؟!
برای به دست آوردن چنین اطلاعاتی، مقایسه مقادیر وجه نقد با دیگر داده های صورت های مالی ضروری می باشد.

نرم افزار یکپارچه حسابداری تیپ تنها ارائه دهنده ی صورتهای مالی مقایسه ای به همراه یادداشت های توضیحی در دنیاست که با هدف تسهیل امور مالی و مدیریتی شرکت ها این خدمات را برای اولین با در جهان در اختیار حسابداران و مدیران شرکت ها تنها در چند ثانیه با چند کلیک قرار می دهد.

 

نام نویسنده :جاسم پسندیده